///////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////

چکیده  :                                                                                        

در هر يك از تمدن هاي بشري ، محيط مصنوع و عناصر آن همچون خانه ها ، گوياي معنا يا معاني نماديني هستند كه محيط به ذهن انسان متبادر نموده و بالنتيجه بر ادراك او از محيط و به تبع آن بر رفتارش در محيط تأثير كرده و در نهايت فرهنگ او را شكل داده و متحول مي نموده است.بارزترين ويژگي هاي تأثيرگذار محيط بر انسان عبارت است از نمادها ، نشانه ها ، تناسبات ، صدا ، عملكرد ها و منشاء آن ها مي باشند ، كه اين ها تنها وجه مادي و ظاهري بوده و اثرات ناشي از آن ها ( مخصوصا مسكن)  را در مقولاتي چون هويت ، تشخص ، احساس تعلق به مكان ، احساس راحتي ، احساس امنيت ، احساس حقارت و تذكر معاني معنوي و روحاني مي توان مورد توجه و بررسي قرار داد.

شهروند ايراني در تقابل با محيط مصنوع به فضايي پاسخگو نيازمند است، فضايي كه بتواند  نيازهاي زندگي اجتماعي ، اقتصادي او را برآورده نمايد.براي اين امر بايد  تدبيري انديشيده شود تا علاوه بر رعايت اصول و ضوابط كلي در ساخت و ساز و طراحي مسكن ، پتانسيل هايي ايجاد شود تا شهروند احساس راحتي ، آسايش ، استقلال ، امنيت ، وحدت ،  هويت ، عزت ، افتخار ، مطلوبيت ، زيبايي ، و نظاير آن را تجربه كند. توجه به موارد ذكر شده  در مقوله طراحي و ساخت وساز مسكن،  بهزيستي اجتماعي در كشور عزيزمان را ارتقاء مي بخشد.

در اين مقاله سعي شده تا ويژگي هاي تاثيرگذار مسكن بر روي ابعاد رواني و اخلاقي و رفتاري ساكنين بررسي و مورد ارزيابي قرار گيرد. همانطور كه ميدانيم يك مسكن نامناسب از نظر ابعاد ، تسهيلات و موقعيت باعث بي نظمي در زندگي ، عدم تعادل در ساعات استراحت و كار ، پايين آمدن بهره وري افراد ، بيماري هاي عصبي و از همه مهم تر از بين رفتن حرمت ها و ضوابط اخلاقي و بروز ناهنجاري هاي اجتماعي مي شود. از آن جا كه شرايط اجتماعي و اخلاقي جامعه از خانواده نشأت مي گيرد ، هرگونه تغيير نابجا در شرايط مسكن خانواده در محيط خانه اثر مي گذارد و در نتيجه فضاي اختصاصي پرورش روان و جسم افراد جامعه ناامن مي شود.خانواده هايي كه درگير معضلات اجاره نشيني و جابجايي هاي متعدد هستند ، از نظر وضعيت رواني دچار پريشاني افكار ، اضطراب، بروز اختلالات شخصيتي و تزلزل رواني و اجتماعي ، افسردگي و سرخوردگي مي شوند.  اين مقاله در پي آن است كه آيا بين كيفيت مسكن و آسيب هاي اجتماعي همچون خودكشي ، نارسايي هاي رواني ، ميزان طلاق ، اعتياد ، مرگ ومير كودكان ، دير ازدواج كردن و مواردي از اين قبيل ، رابطه اي معنادار وجود دارد يا نه؟ آيا رابطه اي بين مسكن مناسب و پيشرفت تحصيلي ،  افت تحصيلي ، موفقيت و شكست و نظايري شبيه به آن ، وجود دارد يا نه؟

 بي شك در صورت عدم اتخاذ تدابير مؤثر ، مشكلات مسكن روز به روز حادتر و پيچيده تر خواهد شد. در اين مقاله ، ضمن شناخت تاثيرات متقابل مسكن و زندگي ايراني ، با دو ديدگاه با اين مساله برخورد          نموده ايم: ديدگاه اول ،برخوردي سيستماتيك با مسكن يعني اجزاي تشكيل دهنده آن همچون شكل ،  مصالح ، نورپردازي، رنگ ، مسائل صوتي  ، جنبه هاي زيباشناختي و عملكردي و ادراكي. در برخورد دوم مسكن را به صورت زير سيستمي از مجموعه شهري تجزيه و تحليل نموده و سپس با استفاده از پرسش نامه ها و مصاحبه هاي و نظر سنجي هاي صورت گرفته شده از شهروندان و متخصصين امر، در اين مقوله  و آناليز داده ها در نرم افزار spss راهكارها و راه حل هاي پيشنهادي خود را ارائه نموده ايم.

كلمات كليدي:                                                                                                   

مسكن ، مسكن ايراني ، سطح زندگي ، ناهنجارهاي اجتماعي ، روان شناسي محيطي

مقدمه :

سكونت يكي از كاركردهاي عمده شهرهاست. بخش قابل توجهي از فضاي شهرها را واحدهاي مسكوني اشغال كرده اند و مسكن به مفهوم محلي براي سكون و آرامش ، به عنوان اصلي ترين كاربري اراضي شهري و يكي از سه ركن فعاليت هاي انساني  ( سكونت ، كار و گذران اوقات فراغت ) محسوب مي گردد. اگر چه نقش و وظيفه اصلي مسكن ، ايجاد يك سر پناه به منظور فراهم آوردن فضاي مناسب براي استراحت و فعاليت هاي فردي و خانوادگي است ، اما داراي كاركردهاي متعدد ديگري است كه به طور مستقيم يا غير مستقيم جنبه هاي اجتماعي ، اقتصادي ، فرهنگي و رواني خانواده و جامعه را تحت تاثير قرار مي دهد.

مقاله حاضر به بررسي تاثيرات متقابل مسكن و زندگي ايراني پرداخته وكوشيده است تا با تبيين رابطه علت و معلولي اين عوامل تاثيرگذار ضمن روشن كردن علت آن ها ، موجبات ارتقاء  مسكن و زندگي ايراني را فراهم آورد.

مسكن به مثابه مكان آرامش:                                                                             

خانه مسلمان حرم اوست ، خانه محل سكونت است كه " سكونت " در زبان هاي فارسي و عربي و حتي در زبان عبري به معناي سكينه و آرامش است. كلمه " سكينه " از ماده سكون است ، كه خلاف حركت است ، و اين كلمه در مورد سكون و آرامش قلب استعمال مي شود و معنايش " قرار " گرفتن دل و نداشتن اضطراب در تصميم و اراده است.به اين ترتيب ، مفهوم و معناي كلمه " ساكن " ، علاوه بر آن كه به بعد مادي زندگي اشاره دارد ، برحيات معنوي و رواني انسان يا بعبارتي به وجه بنيادين زندگي انسان نيز متمركز و ناظر است.با اين ترتيب ، هم ابعاد مادي آرامش و آسايش ( مثل فقدان سروصدا و آلودگي صوتي و  تنظيم شرلايط محيطي و ...) ضرورت مسكن مطلوب اند ، و هم آرامش خيال در برابر جملگي عواملي كه ممكن است آرامش قلبي و روحي انسان را مخدوش نمايند از ويژگي هاي اصلي مسكن مطلوب هستند. برخي موضوعاتي كه به ويژه در بعد معنوي مخل آرامش انسان هستند، عبارتند از : برخي فعاليت هاي همسايگان كه مولد انواع آلودگي ها باشند ، احتمال در معرض ديد بيگانگان بودن ، فقدان مراتب مختلف امنيت فيزيولوژيكي و رواني و فرهنگي ، در اختيار نبودن فضاي كافي براي افراد خانواده و اختلاط قلمروها كه فراهم بودن امكان پذيرايي از ميهمانان را ناممكن مي كند ، و حتي ارتباطات و سازمان فضايي نامناسب درون خانه.

مسكن به مثابه مكان زندگي انساني :                                                                  

هرجامعه اي به تناسب فرهنگ خويش تمايل دارد تا در فضاهاي مختلف زيست و فعاليت ( و از جمله مسكن ) خويش آداب و رسوم و فعاليت هاي خاصي را برپا دارد.براي نمونه در فرهنگ ايراني يكي از مهمترين آداب  (سفارش شده ) صله رحم است كه در قالب ديد و بازديد ، نگهداري از سالمندان خانواده و برپايي ميهمانيهاي فاميلي و برقراري ارتباطات صميمانه خانوادگي جلوه گر مي شود. جدايي فضاهاي خصوصي والدين از فرزندان و تفكيك فضاهاي زندگي پسران و دختران خانواده از يكديگر نيز موضوع سفارش شده اي در تعاليم اسلامي است. عمل به توصيه معاشرت با همسايگان ، شيوه ي ديگري از زندگي اجتماعي را به نمايش مي گذارد كه اگر با رعايت اخلاق و آداب و ارتباطاتي كه در اسلام توصيه شده اند همراه شود ، جلوه منحصر بفردي از وحدت اجتماعي را پديد خواهد آورد. توجه به پاكي و طهارت فضاهاي زيست كه اختلاط فضاهاي بهداشتي و همجواري آن ها با فضاي زندگي را منتفي مي نمايد، شيوه هاي پذيرايي خاص ايراني ، روش هاي طبخ و ويژگي هاي غذاهاي ايراني ، رازداري خانوادگي ، راحتي و آسايش كودكان ، حمايت از سالمندان ، رعايت حريم بزرگسالان و بسياري موضوعات ديگر از آدابي هستند كه برپايي و رعايت آن ها در مساكن بسيار كوچك و حداقل ، به ويژه در الگوهاي وارداتي شان امكان پذير نبوده و بالنتيجه زندگي را بر ساكنين خود سخت مي نمايند. متاسفانه در طرح هاي انبوه سازي در ، علي رغم معاني عميق بر مسكن ، تنها وجه " سرپناه " بودن آن مد نظر قرار مي گيرد و مفهوم سكونت (سكينه و آرامش ) مورد بي توجهي قرار مي گيرد.اجمالا اين نگرش به مسكن به عنوان سرپناه ، كافي و كار آمد نبوده و موضوعات متنوعي بايد مد نظر قرار گيرد كه از جمله آن ها شرايط زماني و مكاني ( محيطي ) و سيستمي و موقعيت مسكن در يك نظام كلي و شرايط و ويژگي هاي فرهنگي و بسياري از موضوعات ديگر  مي باشند.عوامل كيفي ديگري نيز در طراحي و توليد مسكن مطلوب ايفاي نقش مي نمايند كه اهم آن ها عبارتند از : توجه به انسان ، امنيت ، ايمني ، محرميت ، آرامش ، خلوت ، امكان ارتباط با طبيعت ، ميانه روي ، احترام به حقوق ديگران ، وحدت جامعه و احترام به خانواده و ... ، اين عوامل در شناسايي اصول و مباني طراحي مسكن ايفاي نقش نموده و تفسير خاصي از اصولي چون مقياس انساني ، كليت ، كليت، سلسله مراتب ، درونگرايي ، تعادل و مكانيابي مناسب را ارايه مي نمايند و طبيعي است كه براي زمينه سازي و ترويج آن ها در جامعه اتخاذ روش هايي چون اتخاذ سياسيت هاي مناسب ، توجه به فرهنگ جامعه ، بهره گيري از مختصات مسكن تاريخي ، آموزش ، اصولگرايي ، الگو سازي ، جامع انديشي ، وحدتگرايي و اصلاح تلقي جامعه نسبت به مسكن ايراني ضرورت دارد.

بي توجهي به اين معيارها سبب مي شود تا حس توطن در محل زندگي و خانه كاهش يابد و افراد مدام در پي تغيير مكان زندگي خود باشند.اين موضوع نه تنها تبعات منفي فردي و اجتماعي دارد كه علاوه بر آن بر ميزان احساس توطن و تعلق به مكان و شهروند بودن و رعايت پذيرش و رعايت مسئوليت هاي اجتماعي در قبال شهر نيز اثر منفي دارد. بي توجهي به معيارهاي مسكن مطلوب عامل سقوط و انحطاط ارزش هاي فرهنگي و اخلاقي جامعه اي ريشه دار و مستقل است كه به مرور شيوه ي زيست بيگانه را مي پذيرد و ارزش هاي متعالي خويش را ابتدا با حسرت و ناباوري و سپس با اجبار و به مرور با افتخار و به عنوان رهايي از سنت هاي دست و پاگير به كنار مي گذارد.

چگونه مي توان از تبعات و تاثيرات فضاي معماري بر فرهنگ و روان و روح انسان غفلت ورزيد و انسان ها را در دام آن رها نمود؟ چگونه مي توان روح فرد و خانواده را همچون كالبد يك ماشين پنداشت كه در هر گاراژي قابل پارك شدن است؟ چگونه مي توان از مساكن همسان و هم اندازه و مشابه براي گروهها و افراد و خانواده هاي برخاسته از گروههاي مختلف اجتماعي بهره گرفت؟ همسان ديدن و همسان ديدن انسان ها و ماشين پنداشتن آن ها كه زمينه ساز اجراي طرح هاي انبوه سازي است نيز تبعات منفي خاص خود را دارد.اين طرح ها به شخصيت فرهنگي افراد و خانواده توجهي ننموده و حداكثر آن كه آن ها را براساس تعداد اعضاء خانوار و ميزان درآمد و ثروت طبقه بندي مي نمايند. اين روش ادامه تفكري است كه خانه و مسكن را به مثابه ماشيني تلقي مي كند كه به مرور با استحاله ي انسان ، به نگرش به او به عنوان ماشين مي انجامد.در نتيجه ، احساس بيگامگي انسان با محيط زندگي و مسكنش مداوماً تشديد شده و احساس آرامش و سكينه لازم به وجود نمي آيد

؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

مسكن و بحران هويت                                                                                       

؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟؟

يكي از بزرگترين مشكلات معماري معاصر ايران آن است كه با تفكر فلسفي و فرهنگي بومي بيگانه است و به عبارت ساده فاقد مبنا و پشتوانه ي فلسفي و حكمي تواناي ايراني است و همين فقدان يكي از دلايل اصلي بحران هويت معماري معاصر ايران است. حتي اگر معيارهاي غربي را بپذيريم نيز موضوع هويت، البته با ويژگي هاي احتمالاً متفاوت ، اهميت خاص خود را دارد.براي نمونه اصل منشور 2000 چنين مي گويد:  هر شهر بايد شخصيت و هويت بارز خود را داشته باشد " . اين در حالي است كه استانداردگرايي و همسان سازي در طرح هاي انبوه سازي ، سيماي يكنواخت و كسل كننده و فاقد هويتي را به وجود مي آورد. در اين گونه طرح ها حتي عناصر تشكيل دهنده آن ها مثل فضاهاي باز و معابر و سيماي عمومي شان نيز واجد هويت مطلوب نمي شوند. به تبع اين امر ، هويت فردي افراد در مقابل يكديگر و در مقابل جمع و هويت جمعي ساكنين در مقابل خويش و در مقابل ديگران مخدوش مي گردد. در حقيقت ، عدم رعايت اصول و مباني بومي و خودي براي شكل دادن و تعريف فضا كه از جمله مهم ترين آن ها سلسله مراتب است سبب مخدوش شدن و يا احتمال به خطر افتادن مراتب مختلف امنيت فرد ، خانواده و جامعه مي شود.

 

	تبعات منفي انبوه سازي
آثار انساني	آثار فرهنگي و اجتماعي	آثار محيطي و كالبدي
گمنامي  فرد گرايي ترس و احساس ناامني غربت	ازدحام و شلوغي استحاله ارزش هاي فرهنگي روزمرگي جزيي نگري بحران هويت و كاهش امنيت	آثار زيست محيطي يكنواختي اضمحلال بافت هاي تاريخي تقليل خدمات و غفلت از شهر
	محيط و فضاي سكونت نامطلوب ( اختلال در محيط زيست اضمحلال فرهنگي و انساني )

هويت انسان و رابطه اين هويت با هويت متعلقات و آثار انسان ، ازجمله مسكن او ، كه مي توان از آن به رابطه ي " اين هماني " انسان با آثارش ، يا تجل هويت انسان در آثار و متعلقاتش تعبير نمود ، موضوع بنيادين مورد توجه انسان است. مسكن ايراني نبايد انسان را به سمت احراز و نمايش انحصاري هويت فردي و مادي سوق داده و به عنوان عامل رشد فردگرايي و ضعف وحدت جامعه و جمع ايفاي نقش نمايد. در حقيقت ، احراز متعادل هويت فردي و جمعي و مادي و معنوي انسان شاخص مهم ارزيابي مسكن مطلوب ايراني مي باشد و در اين وادي آنچه مهم است تقويت هويت انساني و فرهنگي و معنوي شهروند ايراني و گرايش او به سمت همراهي با جامعه و احساس وحدت با جامعه مي باشد.

 مسكن ايراني و ابعاد اجتماعي اقتصادي آن                                                        

الف) ثبات اقتصادي :

مسكن براي ثبات اقتصادي خانواده از اهميت ويژه اي برخوردار است كه خود مي تواند پيامدهاي اجتماعي را به دنبال داشته باشد.نزديكي واحدهاي مسكوني به فرصت هاي اشتغال ، براي ساكنين يك عامل اقتصادي بسيار مهم به شمار مي آيد. نزديكي به مراكز اشتغال براي گروه هاي كم درآمد شهري مهم تر از ساير گروه هاي مردم است ، زيرا اين گروه ها از كم ترين امكان توان پرداخت هزينه هاي مستمر رفت و آمد به محل كار برخوردارند.

ب) محل فعاليتهاي جنبي:

واحد هاي مسكوني مي تواند محل فعاليت هاي جنبي تهيدستان شهري باشد و با كارهايي چون كشت محدود ، خياطي  ، آرايشگري و ساير فعاليت هاي سبك ، درآمد بيشتري را نصيب خانواده كند و از ابعاد فقر و محروميت آن ها بكاهد

پ) مسكن به مثابه پس انداز:

مسكن به عنوان شكلي از پس انداز ، منافع ويژه اي براي ساكنين در بر دارد.از آن جا كه مسكن برخلاف ارزش رايج ، يك كالاي بادوام محسوب مي شود ، تورم ارزش آن را از بين نمي برد.به علاوه براي فقيران شهري داراي مزايايي است كه آن را به موثرترين شكل پس انداز در مي آورد.

ت) مشاركت خانواده در زندگي اجتماعي:

مسكن بر مشاركت خانواده در اجتماع بزرگتر تاثير مي گذارد.اغلب اوقات براي شهرنشينان ايجاد رابطه ي اجتماعي با همسايگان اهميت دارد.رابطه ي اجتماعي همسايگي كه اساس اجتماع را تشكيل مي دهد ، بتدريج و در طول زمان از طريق همكاري متقابل و برخورد هاي اتفاقي همسايگان شكل مي گيرد. رابطه و همبستگي اي كه از اين طريق بين شهروندان ايجاد مي شود ، ثبات اجتماعي و بهزيستي اجتماع را تامين مي كند.

ث)دسترسي به تسهيلات عمومي:

 از جمله مهم ترين اين تسهيلات مي توان به خدمات بهداشتي ، مدارس ، مراكز خريد ، اماكن مقدس و مكان هاي گذران اوقات فراغت اشاره كرد.

ج)مسكن و حس افتخار:

احساس افتخار در واحد مسكوني خانوادگي و احساس انطباق آن ، از عوامل مهم همبستگي و ثبات خانواده به شمار مي رود.اگر چه اين مطلب كاملاً ذهني است، اما در بسياري از بررسي ها ، اهميت هود را در رابطه با بهزيستي و همبستگي اجتماعي نشان داده است. مسكن مي تواند از طريق تضمين امنيت و نحوه ي تصرف ساكنان بر محل سكونت و آزاد گذاشتن آن ها در اصلاح واحد هاي مسكوني خود ، رسيدن به چنين احساس انطباق و ثبات اجتماعي را تسهيل كند. خانواده هايي كه درگير معضلات اجاره نشيني و جابجايي هاي متعدد هستند، از نظر وضيعت رواني دچار پريشاني افكار ، احساس ناامني ، تزلزل رواني –  اجتماعي ، اضطراب ، افسردگي و سرخوردگي مي شوند. اجاره نشين هايي كه بايد هر ساله تغيير مكان دهند از اينكه سال آينده در كجا و در همسايگي چه افرادي زندگي خواهند كرد، به صورت مزمن با اين فشارهاي رواني روبرو هستند. دوستي هاي يك ساله ، مواجه هاي اجباري و بدون زمينه و ارتباط با محيط هاي آموزشي براي فرزندان خانواده ، از پيامدهاي اين نقل مكان هاي اجباري است كه خانواده را دچار درهم ريختگي عاطفي مي كند.اين امر بهداشت رواني كل جامعه را در معرض تهديد قرار مي دهد كه نتيجه ي آن افزايش از هم گسيختگي هاي رواني –  اجتماعي بوده و يك عامل بازدارنده در رشد و اعتلاي رواني ، اجتماعي و اقتصادي به شمار مي رود.

چ)مسكن و ابعاد اخلاقي و رواني:

ويژگي هاي مسكن بر روي ابعاد اخلاقي و رفتاري ساكنين تاثير مي گذارد.يك مسكن نامناسب از نظر ابعاد ، تسهيلات و موقعيت باعث بي نظمي در زندگي ، عدم تعادل در ساعات استراحت و كار ، پايين آمدن بهره وري افراد ، بيماري هاي عصبي و از همه مهم تر از بين رفتن حرمت هاو ضوابط اخلاقي و بروز ناهنجاري هاي اجتماعي شود.از آنجا كه شرايط اجتماعي و اخلاقي جامعه از خانواده نشات مي گيرد ، هرگونه تغيير نابجا در شرايط مسكن خانواده در محيط خانه اثر مي گذارد و فضاي اختصاصي پرورش روان و جسم افراد جامعه ناامن مي شود.بر اساس تحقيقات انجام شده مشخص گرديد كه بين كيفيت مسكن و آسيب هاي اجتماعي مانند خودكشي ، نارسايي هاي رواني ، الكليسم ، ميزان طلاق ، اعتياد ، مرگ و مير كودكان ، دير ازدواج كردن و ... رابطه اي معنا دار وجود دارد.

خ) مسكن و آلونك نشيني:

از زاويه ي اجتماعي ، ناتواني خانواده ها براي دستيابي به يك مسكن متناسب با نياز و درآمد ، منجر به سوق دادن آن ها به حاشيه نشيني و ساخت و سازهاي غيراستاندارد در حومه ي شهرها مي شود و اين پديده مختص مهاجران نيست ، بلكه نسل هاي جديد شهرونداني را كه قادر به عبور از خط فقر سكونتي نيستند نيز در بر مي گيرد.

نتيجه گيري :                                                                                                  

اگر چه مشكلات شهرهاي معاصر ايراني مثل توسعه شهري ، آلودگي ، افزايش جمعيت ، فقر ، حاشيه نشيني و به ويژه مسكن ناشي از عواملي است كه علي الظاهر مشابه همان عواملي است كه  مشكلات شهري جوامع غربي را سبب مي گرديده اند ، ولي نكته مغفول آن است كه به دلايل مختلف اقليمي ، اقتصادي ، فن آوري ، و به خصوص ويژگي هاي فرهنگي و بومي تكرار راه حل هاي مطرح در غرب ، به ويژه آن كه قبلاً آزموده شده باشند ، راه به جايي نخواهد برد و البته اين موضوع سال ها و بارها ست كه تجربه و تكرار شده و تبعات نامطلوب آن نيز ظاهر شده اند. روش هايي چون انبوه سازي مسكن ناشي از نفوذ و تداوم روش هاي منسوخ دوران گذشته صنعت است و با اصول و نظرات متاخر مثل شهر سالم و توسعه پايدار كه براي انسان، لااقل در بعد فيزيولوژيكي و قلمرو رواني او ، اهميتي خاص قائل بوده و بالنتيجه ارتقاء مطلوبيت كيفي محيط زندگي را توصيه مي نمايند ، در تناقص و تضاد مي باشند.

توجه به اين نكته ، مهم است كه : اصل يكصدو سي ويكم قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران ، به حق از " مسكن مناسب " و نه از مسكن حداقل سخن مي گويد و البته كه ويژگي هاي اين تناسب نيز بايد از جهان بيني اسلامي  و فرهنگ ايراني استخراج و معرفي شود. به همين دليل در امر مسكن و سكونت به جاي تمركز بر توليد مسكن ( سرپناه) مي توان شرايط عادلانه زندگي را براي ايرانيان فراهم آورد، به اين ترتيب ، فضاي خانه و مسكن ، نه تنها بايد سرپناه ايراني و رافع نيازهاي فيزيواوژيكي او باشد بلكه فراتر از آن ، بايد بتواند زمينه ساز مناسب رشد كرامت هاي انساني و پاسخگوي نيازهاي روحي و رواني او نيز باشد.  بايستي در طرح مسكن براي شهروند ايراني ،  ارزش هاي مطرح در فرهنگ ايراني و شان خانواده ي ايراني  مورد توجه قرار گيرند و از آنچه كه اين ارزش ها و اين شان را تضعيف و خدشه دار مي كند احتراز شود. و در راس همه اين ها برنامه ريزي ملي براي گسترش عدالت اجتماعي و كسب درآمد مناسب و دسترسي به امكانات لازم براي زيست انساني در همه مجتمع هاي زيستي ضرورتي انكار ناپذير است كه توسط آن مي توان از كوچ هاي بي رويه اي كه در پي تامين زندگي مادي و دنيوي است پيشگيري نمود.

فهرست منابع و مآخذ:                                                                                   

1.        زنگنه ، يعقوب / 1388/ در آمدي بر اقتصادي شهري/انتشارات دانشگاه تربيت معلم سبزوار.

2.        دركوش ، عابدين/1381/ در آمدي بر اقتصاد شهري/انتشارات مركز نشر دانشگاهي

3.        آسيابي ، محمد / 1386/ جزوه اقتصاد شهري / انتشارات فروزش.

4.        آسيابي ، محمد /1389/درك وبيان محيط شهري/ انتشارات طحان.

5.        نقي زاده ، محمد/1385/معماري و شهرسازي اسلامي/ انتشارات راهيان.

6.        نقي زاده ، محمد / 1387/شهر و معماري اسلامي/انتشارات ماني.

7.        رفيعيان ، مجتبي/ 1390/ رويكردها و روش هاي سنجش كيفيت محيط مسكوني شهر/ انتشارات آذرخش

اولين همايش ملي مسكن ايراني/دانشگاه آزاد اسلامي شيراز/1390/نويسندگان:محمد آسيابي ، زرين عليزاده